Massaal zitten we op de terrasjes langs de Maas. Met een ijskoude cola of een koud biertje genieten we van het uitzicht. Het is een ware beloning na dat fietstochtje over de dijk. Rechts van je klinken de glazen en hoor je een ingehouden “proost”. Aan de andere kant zie je een protesterend kind met twee wanhopige ouders die hem in het gareel proberen te houden. Bovenal hoor je geroezemoes en gezelligheid. Kijkend naar je eigen gezelschap ben je opgelucht. We mogen weer! En wat is er nou beter dan dit uitzicht aan de Maas. De zon zakt naar beneden en strijkt met haar oranje stralen over de rivier.
We wanen ons veilig achter de dijk, maar heb je er ooit over nagedacht hoe een dijk gemaakt is? Welke grondstof wordt er gebruikt en waarom is juist die grondstof zo geschikt? Deze derde Weteringblog gaat in op deze vragen.
Klei
Wetering werkt met klei. We winnen klei, maar passen dit ook toe. Dit is noodzakelijk voor de waterveiligheid. Klei is namelijk een belangrijke grondstof in het bouwen en verstevigen van dijken. Waarom is klei juist zo’n belangrijk element in het veilig kunnen vertoeven achter die dijk?
Volgens Marc van Veggel – omgevingsmanager bij Wetering – doet klei twee dingen. Ten eerste houdt klei water tegen en ten tweede zorgt klei ervoor dat de dijk op zijn plek blijft.
Het tegenhouden van water
Om dit te begrijpen is het goed om te weten dat een dijk bestaat uit twee lagen. Er is een kern en een deklaag. Deze deklaag heeft als functie de kern te beschermen. Waartegen moet die kern beschermd worden? Voornamelijk tegen water. Waarom is dat nodig?
“Klei bezit de eigenschap om zo min mogelijk water doorlatend te zijn.”
De kern van de dijk bestaat veelal uit klei of zand. Zand is een stevig bouwmateriaal, maar wanneer er water bij komt, wordt zand ‘papperig’ en zakt het in.
Klei bezit de eigenschap om zo min mogelijk waterdoorlatend te zijn. Doordat klei uit plaatjes – en niet uit korrels – bestaat, trekt het water niet snel in de klei. Water dat zich een weg weet te banen door de klei, vindt een weg door de kleine openingen. Dit worden ook wel poriën genoemd.
Water dat eenmaal in deze poriën zit, wordt door de kleiplaatjes vastgehouden en komt er dus ook niet snel uit. Dit wordt ook wel de zuigkracht van de klei genoemd. Een zandlaag is dus goed beschermd achter klei.
De dijk op zijn plek houden
Ten tweede zorgt klei ervoor dat de dijk op zijn plek blijft. Dit komt door de erosiebestendigheid van klei. Erosie is een vorm van slijtage waarbij de dijk zou kunnen wegspoelen. Dit kan ontstaan door wind, ijs of stromend water. Een deklaag dient de kern hiertegen te beschermen.
Om die reden wordt er gebruik gemaakt van klei met erosieklasse 1. Dit is vettige klei met veel kleiplaatjes, die zeer erosiebestendig is. Deze erosiebestendigheid kan echter in gevaar zijn wanneer de klei uitdroogt of te vochtig wordt. Hoe zit dit en hoe wordt dit tegengegaan?
“Daarom bestaat de deklaag van de dijk uit drie lagen.”
Drie lagen in de deklaag
Klei heeft een bepaald vochtgehalte. Bij veel regen kan dit vochtpercentage hoger worden, terwijl klei bij weinig regen kan uitdrogen. Hierdoor kan de klei zwellen of krimpen, waardoor er onder andere scheuren kunnen ontstaan. De staat van de grond wordt in dit geval ook wel de bodemstructuur genoemd. De aanwezige bodemstructuur kan van invloed zijn op de waterdoorlatendheid en de erosiebestendigheid van klei.
Daarom bestaat de deklaag van de dijk uit drie lagen. De bovenste laag is een grasmat. Dit dient als bescherming van de deklaag en zorgt bovendien voor een mooie afwerking van de dijk. Deze grasmat kan echter minder goed groeien op hele vette klei. Daarom komt er tussen de vette klei en de grasmat een laag klei met erosieklasse 3. Deze klei wordt ook wel schrale klei genoemd en is iets zanderiger en minder erosiebestendig. De grasmat kan hier goed aan hechten.
Dat klinkt wellicht gek wanneer je juist wil dat de dijk erosiebestendig is, maar de grasmat zelf is ook erosiebestendig. Bovendien beschermt de grasmat de laag met erosiebestendige klei. Zo zorgt deze laag zanderige klei dus toch voor een meer erosiebestendige dijk.
Conclusie
Klei is een belangrijke grondstof. Niet alleen kunnen we door deze grondstof met een gerust hart een drankje op het terras aan de dijk drinken, bovenal kunnen al die mensen die achter de dijk wonen met een gerust hart gaan slapen. Ze zijn veilig achter de dijk. Klei laat weinig water door en is bovendien erosiebestendig. Deze eigenschappen zijn uitermate geschikt voor een dijk. Ze zijn echter wel afhankelijk van een aantal facturen, waaronder de bodemstructuur. Om uitdroging te voorkomen, bestaat een deklaag daarom uit drie lagen. Op deze manier wordt niet alleen de kern, maar ook de deklaag beschermd.
- Anne Gerritsma